کتاب هنر شفاف اندیشیدن اثر رولف دوبلی نشر چشمه

معرفی

«آیا تا به حال… زمان صرف چیزی کرده‌ای که در آینده احساس کنی ارزشش را نداشته؟ به انجام کاری که می‌دانی برایت مضر است اصرار کرده‌ای؟ سهام خود را خیلی زود یا خیلی دیر فروخته‌ای؟ موفقیت را نتیجه‌ی کار خود و شکست را نتیجه‌ی تاثیر عوامل بیرونی دانسته‌ای؟ روی یک اسب به اشتباه شرط بسته‌ای؟ این‌ها نمونه‌هایی‌اند از خطاهایی که همه‌ی ما در تفکر روزمره‌ی خود دچارشان می‌شویم. اما با شناخت چیستی آن‌ها و دانستن نحوه‌ی شناسایی‌شان، می‌توانیم از آن‌ها دوری کنیم و تصمیم‌های هوشمندانه‌تری بگیریم.» آنچه در بالا خواندید، بخشی از خلاصه‌ی کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» (The Art of Thinking Clearly) است که نویسنده‌ی مطرح سویسی، «رولف دوبلی» (Rolf Dobelli) آن را نوشته و «عادل فردوسی‌پور» آن را ترجمه کرده است. هنر شفاف اندیشیدن سومین کتاب فردوسی‌پور است که امسال از سوی «نشر چشمه» وارد بازار کتاب شد.این کتاب توانست در روزهای ابتدایی بیست‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به پرفروش‌ترین کتاب این انتشارات مبدل شود. فردوسی‌پور در مقدمه بر ترجمه‌ی فارسی این کتاب می‌گوید: «تصور کنید در زمین هیچ خطایی اتفاق نمی‌افتاد. آن وقت واژه‌ای به نام پنالتی، اخطار و اخراج هم ‌معنا نداشت. اشک‌ها و لبخندها محو می‌شدند و زیبایی فوتبال هم ‌رنگ می‌باخت. آدم‌ها شبیه ربات‌های برنامه‌ریزی‌شده بودند که وظیفه‌شان بردن بدون کوچک‌ترین اشتباه بود. حالا تصور کنید که در این جهان پهناور که هزاران زمین فوتبال را در خود جای داده، قرار می‌شد هیچ انسانی دچار خطا و اشتباهی نشود؛ آیا جهان بهتری داشتیم؟ جنگ‌افروزی‌ها به پایان می‌رسید؟ جرم و جنایت از صحنه‌ی روزگار محو می‌شد؟ انسان‌ها با یکدیگر روابط بهتری برقرار می‌کردند؟ پاسخ به این پرسش‌ها و پیش‌بینی جهانی که هرگز تجربه‌اش نکرده‌ایم، کار دشواری است؛ اما آنچه قابل پیش‌بینی است، آن است که هر چه بیشتر خطاهای خود را بشناسیم، رویکرد بهتری به زندگی خود خواهیم داشت. از آنجا که خطاهای بشری در طول حیاتش از الگوهای مشابهی پیروی می‌کنند، امکان شناختن آن‌ها نیز امری ممکن است.»

به لطف محبوبیت عادل

عادل فردوسی‌پور از معدود چهره‌هایی است که با گذشت سال‌ها، محبوبیت خود را چه در بین فوتبالی‌ها و چه غیرفوتبالی‌ها همچنان حفظ کرده است. مجری متبسم، پرکار و کاردرستی که سالیان سال است دوشنبه‌شب‌ها، با برنامه‌ی محبوب و پربیننده‌ی نود، مهمان خانه‌ی بسیاری از ایرانیان است. همین محبوبیت و شهرت عادل باعث شد که وقتی نامش به‌عنوان مترجم یک کتاب بر سر زبان‌ها افتاد، روال کسادی بازار مطالعه و خرید کتاب برچیده شد و مردم برای خرید کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» با امضای عادل دوست‌داشتنی صف کشیدند. توجه به اسم عادل در خرید این کتاب آن‌قدر زیاد است که عموما به اشتباه کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» را به اسم عادل می‌شناسند و بس.

یک کتاب با ۹۹ اشتباه

رولف دوبلی نویسنده و تاجر سوییسی است که در کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» (The Art of Thinking Clearly) براساس مطالعات، پژوهش‌ها و تجربیات شخصی‌اش، ۹۹ اشتباهی را که انجام‌دادنشان به ضررمان تمام می‌شود، فهرست کرده و در ۳۳۵ صفحه، هر کدام را در یک فصل با لحنی داستانی و مثال‌هایی ملموس روایت کرده است. او به مخاطب پاسخ می‌دهد که چرا انجام‌دادن این کار اشتباه است و برای رهایی از اشتباهات راهکار ارائه می‌کند. دوبلی البته این فهرست ۹۹تایی را کامل نمی‌داند و معتقد است که می‌توان اشتباهات دیگری هم به آن افزود. نویسنده‌ی «هنر شفاف اندیشیدن» درباره‌ی کتابش می‌گوید: «این کتاب حاوی دستورالعمل نیست. در آن «هفت گام برای یک زندگی بی‌خطا» پیدا نخواهید کرد… در واقع آرزوی من کاملا ساده است: اگر بتوانیم بزرگ‌ترین خطاهای فکری را بشناسیم و از آن‌ها در زندگی شخصی، شغلی یا در دولتمان پرهیز کنیم، ممکن است شاهد جهشی در موفقیت خود باشیم. نیازی به حیله‌های جدید، طرح‌های نوین، ابزارهای غیرضروری و پرکاری طاقت‌فرسا نیست. تمام آنچه ما بدان نیاز داریم، پرهیز از بی‌خردی است.»

مسیری که به هنر شفاف اندیشیدن ختم شد

رولف دابلی در پاییز ۲۰۰۴ به جلسه‌ای با عنوان «تبادل غیررسمی افکار» در مونیخ دعوت شد. این جلسه به آشنایی وی با نسیم نیکولاس طالب، نویسنده‌ی کتاب «قوی سیاه» انجامید. نسیم طالب نویسنده، دانشور، آماردان و تحلیلگر ریسک لبنانی-آمریکایی است که آثارش بر مسائل تصادفی بودن و احتمال و عدم‌قطعیت متمرکز است. کتاب قوی سیاه او، که در سال ۲۰۰۷ منتشر شد، در ارزیابی ساندی تایمز به‌عنوان یکی از ۱۲ کتاب اثرگذار بعد از جنگ جهانی دوم توصیف شده‌ است. دابلی می‌گوید بعد از دیدارش با طالب و مطالعه‌ی یادداشت‌هایش، ولعی برای کشف و کسب اطلاعات درباره‌ی موضوع اشتباه‌ها و ابتکارات در وجودش زبانه کشید. پس شروع به بلعیدن کتاب‌ها و مقالاتی کرد که دانشمندان علوم شناختی و اجتماعی درباره‌ی موضوعاتی مثل «خطاها و ابتکارها» نوشته‌اند. او مثل یک دانشجوی رشته‌ی روان‌شناسی و علوم اجتماعی شروع به مطالعه و پژوهش کرد که حاصل آن کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» است.

توصیه نویسنده به خوانندگان

دوبلی به خوانندگان کتابش می‌گوید: «لطفاً هنگام تورق این کتاب، سه چیز را در ذهن داشته باشید: اول اینکه فهرست خطاهای موجود در این کتاب کامل نیست. بی‌تردید، چیزهای جدیدتری کشف خواهند شد. دوم اینکه اغلب این خطاها با یکدیگر مرتبط‌‌اند و این جای تعجب ندارد؛ هرچه باشد، تمام قسمت‌های مغز با هم در ارتباط‌‌اند. پیام‌های عصبی از یک قسمت مغز به قسمت دیگر می‌روند؛ هیچ ناحیه‌ای مستقل عمل نمی‌کند. سوم اینکه من پیش از هر چیزی رمان‌نویس و سرمایه‌گذارم، نه دانشمند جامعه‌شناسی. من از خودم نه آزمایشگاهی دارم که بتوانم درباره‌ی خطاهای شناختی آزمایش بکنم، نه گروهی از محققان را زیر دستم دارم تا از آن‌ها بخواهم خطاهای رفتاری را کشف کنند. در نگارش این کتاب، به‌نظر خودم نقش مترجمی را دارم که کارش تبیین و جمع‌بندی چیزی است که خوانده و آموخته، آن‌هم با بیانی که برای دیگران هم قابل‌درک باشد. احترام ویژه‌ی من برای محققانی است که در دهه‌های اخیر از این خطاهای رفتاری و شناختی پرده برداشته‌اند. موفقیت این کتاب اساساً پیشکشی است به مطالعات آنان. من عمیقاً مدیون آنان هستم.»

نگاه کلی