کتاب سووشون اثر سیمین دانشور انتشارات خوارزمی

معرفی

کتاب «سووشون» نوشته‌ی «سیمین دانشور» است. در قسمتی از کتاب می‌خوانیم: «زری گفت: به خاطر اینکه خواستم کاری به تو نداشته باشند و بتوانیم راحت زندگی کنیم. یکدفعه به گریه افتاد و گفت: به خاطر این یکی که توی شکمم است، چه فایده‌ای دارد بچه را با بدبختی به دنیا بیاوری و بزرگش کنی طاقت نداری، مفت از دستش بدهی. یوسف و خسرو آروم شدند و شروع کردند به نوازش زری که ما را ببخش. یوسف گفت: اگر از همان اول حقیقت را گفته بودی، این همه اذیت نمی‌شدی. آن شب گذشت و زری فقط به فکر این بود که آیا او ترسو است پس شجاعتش کجا رفته. آیا نگه داشتن خانواده و پرهیز از جنگ در آن ترس است. براستی ترس و شجاعت چیست؟ فردا صبح هر کس مشغول کاری بود. عمه داشت دینارهای طلا را که خریده بود میان رویه و آستر کت جا می‌داد و دور آ‌ن‌ها را می‌دوخت. خسرو داشت نامه‌ای می‌نوشت برای حاکم تا شاید اسبش را پس بگیرد. یوسف داشت کتابی می‌‌خواند و هر گاه خسرو با مشکلی بر می‌خورد از پدرش می‌پرسید. زری داشت لباس اتو می‌کرد،‌یک دست لباس کهنه‌ی خسرو را اتو کرد و به غلام داد و گفت: کلو را اول به حمام ببر و بعد این لباس‌ها را بده بپوشه. غلام که رفت خانم فاطمه به یوسف گفت: نگه داشتن کلو امکان ندارد و بایستی که او در کنار خانواده‌اش باشد. زری با حرف عمه خانم موافق بود ولی یوسف اصرار داشت کلو را به مدرسه بفرستد تا نوشتن یاد بگیرید. زری بلند شد تا عرق معطر بیاورد ولی تمام شده بود و با دو مشربه بزرگ رفت تا از همسایه خود که پیرمردی بود عرق بخرد که متوجه می شود دختر حاکم را اسبی برداشته و به صحرا زده است. زری به خانه می‌آید و موضوع را به همه می‌گوید که ناگهان صدایی از تپه می‌آید که می‌بینند، سحر در حالی که دختر حاکم را سوار دارد بر روی بالای تپه ظاهر می‌شوند. پایین تپه کلی ماشین بود، از ژاندارمن و پاسبان گرفته تا خود حاکم و زینگر و … همه آنجا بودند.» این کتاب را انتشارات «خوارزمی» منتشر کرده است.

ایران در دهه ۲۰ شمسی

زمان داستان مربوط به سال‌های دهه‌ی بیست شمسی است. سال‌هایی که ایران به اشغال انگلیسی‌ها در آمده بود. در خلاصه‌ی داستان آمده است: «زری و یوسف در یک مهمانی از سوی حاکم شرکت می‌کنند. حاکم که خود مهره‌ای وابسته است از طریق فروش آذوقه‌ ای که متعلق به مردم است به ارتش بیگانه، موجبات  قحطی بیشتر می‌شود. یوسف، خان فردی روشنفکر و با غیرت است. او  حاضر به فروش آذوقه‌ی مردم به بیگانگان نیست و می‌خواهد از مردم پشتیبانی کند. اما زری، همچون همه زنان سووشون، حتی چهره‌های منفی چون عزت‌الدوله، که هریک به نوعی وجوه گوناگون ستمدیدگی، بی‌پناهی، ناکامی، فداکاری و تحمل زن ایرانی را به نمایش می‌گذارند، مسالمت‌جویانه، می‌کوشد او را آرام کند.»

نقد رمان

حسین میرعابدینی در مورد این رمان می‌نویسند: «نوشته‌ی سیمین دانشور آغازگر فصلی تازه در تاریخ داستان‌نویسی ایران به شمار می‌آید. دانشور در این داستان پرحرکت و ماجرا، با نثری شاعرانه، دقیق و محکم، تصویری درونی و هنرمندانه از تحولات منطقه فارس در سال‌های جنگ دوم جهانی به دست می‌دهد. شخصیت‌های رمان با قدرت مشاهده درخشانی ترسیم شده‌اند؛ آنقدر مشخص که هریک روحیه و عملکرد گروه اجتماعی معینی را مجسم می‌کنند. البته هیچ‌یک از آنان در حد تیپ نمی‌ماند، همه‌شان فردیتی خاص دارند و به آسانی از یکدیگر تمیز داده می‌شوند. فکر اصلی رمان، پرداختن به انسان مبارز است. به همین دلیل، در سراسر داستان شاهد درگیری یوسف –قهرمان رمان- با آدم‌های خودفروخته‌ایم. ستیز پرتلاش خانواده او با ریزه‌کاری‌های روانی و عاطفی، بر زمینه‌ای از زندگی مردم یک منطقه در یک دوره خاص تاریخی، گسترده می‌شود. هرچند یوسف درکشاکش بین واقعیت موجود و آرمان به شهادت می‌رسد، اما عامل بیداری دیگران و به خصوص همسرش زری می‌شود.»

در باره بانوی نویسنده

سیمین دانشور در ۱۳۰۱ ش. در خانواده ای تحصیل کرده در شیراز به دنیا آمد. بعدها تحصیل در ادبیات فارسی را تا دریافت درجه دکترای آن دنبال کرد و سال ها به تدریس تاریخ هنر در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران پرداخت. وی نخستین مجموعه داستان هایش را با نام «آتش خاموش» در ۱۳۲۷ منتشر کرد. این اثر بی بهره از جنبه های هنری تنها به خاطر زن بودن نویسنده اش واقعه ای است. با این حال اکنون که سال ها از چاپ آن می گذرد می توان نطفه نویسنده آینده را در آن دید. وی در سال ۱۳۴۰، دومین مجموعه داستان هایش را به نام «شهری چون بهشت» گرد آورد. اگرچه این کتاب نسبت به نخستین اثر دانشور پیشرفتی را نشان می دهد و بررسی آن ها، آشکار می کند که دانشور در گونه داستان نکته ها آموخته و گام ها برداشته است، اما باید گفت که «شهری چون بهشت» هنوز با اثر ادبی فاصله بسیار دارد. دانشور در سال ۱۳۵۸ مجموعه دیگری از داستان هایش را به نام «به کی سلام کنم» منتشر کرد. سیمین پس از سال ها سکوت، در زمستان ۱۳۷۲ جلد اول رمان «جزیره سرگردانی» را منتشر کرد که ادامه آن در سال ۱۳۸۰ تحت عنوان «ساربان سرگردان» به چاپ رسید. این رمان ها با تغییراتی محسوس در ذهنیت اجتماعی و شگردهای رمان نویسی همزمان هستند.