کتاب برادران کارامازوف اثر فیودور داستایفسکی

معرفی

«برادران کارامازوف» مشهورترین و مهم‌ترین اثر داستایفسکی است و یکی از باارزش‌ترین دستاوردهای ادبیات اروپای نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم به‌شمار می‌آید. این رمان، کینه‌ی شدید برادران کارامازوف را نسبت به پدرشان در یکی از شهرهای کوچک روسیه روایت می‌کند. در بخشی از رمان می‌خوانیم: «برادران، از گناه آدم‌ها نهراسید، آدمی را در گناهش نیز دوست بدارید، چه این شباهت به محبت خداوند اوج محبت در زمین است. همه‌ی خلقت خداوند را دوست بدارید، گیاهان را دوست بدارید، هم کل آن را و هم هر دانه‌ی ریگ را. هر برگ را دوست بدارید، هر پرتوی نور خدا را. گیاهان را دوست بدارید، هر‌چیز را دوست بدارید. اگر هر‌چیز را دوست بدارید، به راز خداوند در چیزها پی خواهید برد. همین که آن را دریافتید، هر روز بی‌وقفه شروع خواهید کرد به درک بیش‌تر و بیش‌تر آن. و سرانجام شیفته‌ی همه‌ی عالم خواهید شد با عشقی تمام و همگانی. حیوانات را دوست بدارید: خداوند به آن‌ها مقدمات فکر و شادی نیاشفته بخشید. آن را آشفته نسازید، آن‌ها را عذاب ندهید، شادی‌شان را از آنان نگیرید…» کتاب «برادران کارامازوف» با ترجمه‌ی احد علیقلیان از سوی نشر مرکز منتشر و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.

خانواده‌ی کارامازوف

در کتاب «برادران کارامازوف» ما با زندگی زمین‌دار پیر و لاابالی ای به نام «فیودو پاولوویچ کارامازوف» و چهار فرزندش، دیمیتری، ایوان، آلکسی و اسمردیاکوف در روسیه روبه‌رو هستیم. دیمیتری حاصل ازدواج  فیودو با زنی زیبا و پولدار به نام «آدلایدا ایوانا میوسف» است. آدلایدا پس از کشمکش‌های زیاد با فیودو، در زمانی که دیمتری سه سال بیشتر ندارد با یک راهب فرار می‌کند. «سوفیا ایوانا» زن دوم فیودو از خانواده‌ای معمولی است که  بعد از هشت سال و پس از به ‌دنیا آوردن ایوان و آلکسی در اثر ابتلا به بیماری‌ اعصاب می‌میرد. هیچگاه ازدواج و تعهد به خانواده، مانعی‌بر سر هرزگری‌های فیودو نیست. اسمردیاکوف پسری مبتلا به صرع است، که در نتیجه‌ی یکی از روابط نامشروع فیودو متولد شده است در کمال بی‌انصافی به‌عنوان خدمت‌کار در خانه‌ی پدرش مشغول به‌کار می‌شود. پسران فیودو با شخصیت‌هایی متفاوت که تحت سرپرستی افراد مختلفی بزرگ شده‌اند، کمترین وابستگی و علاقه را به پدر‌خود دارند. دیمیتری تبدیل به یک افسر ارتش عصبی، مغرور و در عین حال حساس شده است که بسیار سریع از خشم خود پشیمان می‌شود. ایوان،  فردی بدبین، سرد، بی‌تفاوت و منکر خدا است. پسر سوم فیودو که تحت تعلیمات یک روحانی بزرگ‌شده، سرشار از افکار خشک و تند مذهبی است. و درنهایت پسر چهارم او، اسمردیاکوف، که تبدیل به فردی فاسد و کینه‌ای شده است. در طول داستان قدم به قدم پرده از شخصیت‌ها و روابط این خانواده‌ نابسامان برداشته می‌شود. برادران کارامازوف که در تلاش برای ایجاد روابطی به‌ظاهر مسالمت‌آمیز با یکدیگر هستند، تحت تاثیر خاطرات و شرایط تلخ زندگی خود تا کشیدن نقشه قتل پدر نیز پیش می‌روند… 

چرا شاهکار؟

 

 

بسیاری معتقدند «برادران کارامازوف» باآنکه رمانی زاییده‌ی قرن نوزدهم روسیه است اما شامل بسیاری از عناصر مدرن ادبی است. داستایوفسکی در نقش راوی عقاید و افکار خود را نیز مورد سوال قرار می‌دهد. علاقه‌ی وی به کندوکاو در شخصیت‌هایی دو چهره که پشت چهره‌ای موجه، اعمال شر خود را روا می‌دارند و به پردازش شخصیت‌هایی منجر شده است که بین دو طیف از راست‌گویی و دروغ‌گویی، شرافت و رذلی، محبت و ستم‌گری و… درمانده‌اند. این رمان با ساختاری پیچیده روی نظمی مشخص استوار‌ است. یکی از نقاط قوت آن علاوه‌بر شخصیت‌پردازی بی‌نظیر آن، سیر ساختار‌مند و دقیق در روایت داستان است. نویسنده جزبه‌جز خواننده را در ابعاد مختلف باشخصیت‌ها و حوادث داستان همراهی می‌کند و این انسجام تا انتها حفظ می‌شود.

تاثیرگذاری

 

 

 

برادران کارامازوف به‌واسطه در برگرفتن موضوعاتی، ازجمله تحلیل‌های روانکاوی و توجه‌ به زاویه نگرش‌های مختلف در تحلیل شخصیت‌های داستان، عنوان جذاب‌ترین رمان قرن را از دید  پدر علم روانکاوی «زیگموند فروید» به خود اختصاص داده است. علاقه‌ی فروید به داستایوفسکی تا آنجا پیش رفته است که وی در سال ۱۹۲۸ مقاله‌ای تحت عنوان «داستایوفسکی و پدرسالاری» در پرداخت به شخصیت داستایوفسکی را منتشر کرده است. 

 

 

«فرانتس کافکا» یکی از مشهورترین نویسندگان آلمانی قرن بیستم، فرد دیگری است که از تاثیرگذاری رمان برادران کارامازوف بر آثار خود یاد کرده است. رابطه میان پدر و پسر همچون موضوع این رمان، دست‌مایه‌ی بسیاری از نوشته‌های کافکا است.

نویسنده‌ای در تبعید

فئودور در خانواده‌ای پرجمعیت در سال ۱۸۲۱ متولد شد. پدرش پزشک ارتش بود که از اوکراین به مسکو مهاجرت کرده بود و با دختر یکی از بازرگانان روسی ازدواج کرد. در دوازده سالگی وارد مدرسه‌ی شبانه‌روزی شد و پس از سه سال به دانشکده مهندسی نظامی سن‌پترزبورگ پیوست. در همان سال‌ها مادر و پدر خود را در فاصله‌ی چند سال از دست داد. بعد از فارغ‌التحصیلی در اداره‌ی مهندسی وزارت جنگ مشغول به‌کار شد اما کمتر از دو سال از آن استعفا داد. فئودور با نوشتن رمان کوتاه «مردم فقیر» در میان نویسندگان ساختارشکن سن‌پترزبورگ شناخته شد. مدتی از حضور او در این جمع نگذشته بود که به‌واسطه‌ی یک خبرچین توسط مقامات امنیتی روسیه دستگیر و به سیبری تبعید شد. در این زمان بیماری صرع گریبان او را گرفت و تا آخر عمر از آن در رنج بود. در ۳۶ سالگی با معشوقش «ماریا دمیتریونا» ازدواج کرد. در همان سال با رایزنی‌هایی بخشوده شد و به مسکو بازگشت. در طی این سال‌ها «خواب عموجان»، «دهکده اشپیانچیکو»، «ماجرای بی‌شرمانه»، «خاطرات خانه اموات» و «آزردگان» را منتشر کرد. پس از مرگ همسرش، در سال ۱۸۶۶ کتاب معروف خود «جنایت و مکافات» را نوشت و با همکاری یک تندنویس به نام «آنا گریگوریونا» در کمتر از یک ماه رمان «قمارباز» را منتشر کرد. عشق آنا به فئودور منجر به ازدواج آن دو در اروپا و تولد ۴ فرزند شد. رمان‌های «ابله»، «همیشه شوهر»، «جن‌زدگان»، «جوان خام»، «یادداشت‌های روزانه‌ی نویسنده» و درنهایت «برادران کارامازوف» از دیگر رمان‌های فئودور بودند، که در طی سال‌های ۱۸۶۸تا۱۸۸۰ توسط او منتشر شدند. فئودور در زمان حیاتش به‌جز نویسندگی و ترجمه در سمت سردبیری مجله‌ی «گراژ دانین» نیز مشغول به کار بود. این نویسنده‌ی روسی که بیشتر شهرت خود را بعد از مرگ خود به‌دست آورد، چند ماه پس از انتشار یکی از شاهکار‌های خود به‌نام «برادران کارامازوف» در ۶۰ سالگی درگذشت.

فیلم

در سال ۱۹۵۸ براساس رمان برادران کارامازوف فیلمی به کارگردانی «ریچارد بروکس»  و تهیه‌کنندگی «پندورا اس. برمن» با بازی «یول برینر»، «ماریا شل»، «کلیر بلوم» و… ساخته شده است.